Употребата на осветена вода е широко распространета. Се користи во многу чинови на Црквата, без разлика дали е тогаш директно осветена, или се користи претходно користена вода. Така, осветената вода се користи за време на осветувањето на храмови, домови, надгробни споменици и разни предмети што служат или ги користи човекот.
Во светата мистерија на Крштението, осветената вода станува „вода на прочистување, бања на преродба, извор на живот“, во која се крстуваат граѓаните „со вода и Дух“ за новата реалност на Небесното Царство.
Осветувањето на водата потекнува од првите векови на христијанството, за што сведочат античките пишани извори, како апостолски институции. Евхологија на Серапион од Тмуит, како и раните отци на Црквата: Теодорит, блажениот Јероним, Епифаниј и други.
Сепак, и покрај целата своја антика, на почетокот не постоеше правило кога, каде и како се врши прочистување на водата. Имаше одредена разлика во овие обреди. Но, на сите нив им е заедничко дека осветувањето на водата се врши со помош на одредени молитви, повикување на Светиот Дух, како и вкрстено благословување и потопување во водата на Светиот крст, што сè уште прави елементи од секоја вода осветување.
Денес се познати две осветувања на вода: големи и мали. Големото осветување на водата се врши двапати годишно на Крстовден (Богојавление) и Богојавление, во кое се сеќаваме на Крштевањето на Исус Христос во реката Јордан, во кое Црквата не гледа само прототип на миење гревови, но и вистинското осветување на природната вода со потопување на Бога во телото.
Тоа е свечен обред на кој, скоро редовно, присуствуваат голем број луѓе, кои носат осветена вода во своите домови, бидејќи оваа Света вода – Богојавление, се чува во секој дом во текот на целата година како големо светилиште, и се користи само на голема потреба (болести, вознемирување од зли духови). Во некои делови на нашата земја, вообичаено е еден свештеник да ја дистрибуира водата Водици до домовите на верниците.
Малку осветување вода се изведува во различни прилики, за време на други црковни акти и обреди, па дури и на барање на одделни верници. Според секоја потреба, мало осветување на вода може да се изврши во секое време и на секое место: во куќата, во полето, во градината и така натаму.
Во МПЦ е традиција еден свештеник двапати годишно да ги посетува домовите на своите верници за да изврши осветување вода, неколку дена пред празникот на Рождеството, и пред најголемиот христијански празник – Велигден. Со доаѓањето на свештеникот во куќата и осветувањето на водата, Божјата благодат влегува во вашиот дом.
Бидејќи, по чинот на осветување на водата, свештеникот ги посипува сите одделенија во куќата, како и целото семејство што е присутно, додека тие го бакнуваат Светиот крст и десната рака на свештеникот.
Ова осветување на вода во домовите не е само „обичен“ обичај, туку и суштинска потреба на самите верници, кои чувствуваат потреба повремено да бидат осветувани и исчистени со попрскување со света вода. Православните Грци имаат многу семејства кои бараат од своите свештеници неизбежно да доаѓаат секој месец и да ја осветуваат водата во своите домови. Нашите луѓе го изгубија тоа чувство на светост и потреба за светост, и толку многу престанаа да прифаќаат свештеник за вода, а оние што ја примаат, честопати не сакаат да го сторат тоа.
Не е добро целата наша вера да се сведе на обичајот на „осветување вода“, но не е добро да се отстрани тој побожен обичај од нашиот христијански живот. Осветувањето на водата и неговата употреба го има своето целосно значење и значење само со почитување на сите други прописи на Православната црква за христијанскиот духовен живот, како што се пост, молитва, милостина, Светата тајна на покајанието и исповед на гревовите, Причест, и сè друго, без кое нема спас на душата, ниту остварување на целта на нашето постоење на земјата. Колку долго може да се чува Светата вода, особено онаа што се осветува на Крстовден, Водици и Велигден? После една година кога пристигнува новата вода, што да правиме со старата?
Ние во Црквата (бискупи и свештеници) кога зборуваме за темите на нашата света вера, честопати не сме во можност да замислиме и претпоставиме колку малку народот знае за својата вера, па затоа на многу начини претпоставуваме одредено знаење и религиозно образование меѓу нашите верници и затоа ни се случува нашите разговори за верата или проповедите да бидат несфатливи и тешко разбирливи за нашите слушатели, токму затоа што многумина го немаат тоа потребно претходно знаење.
Оттука, навистина е добро што нашите верници имаат можност и слобода да им се обраќаат на бискупите и свештениците за нејасни прашања во врска со верата. Светите Води особено од Богојавление (што народот најчесто ги носи во своите домови), може да се чува на неодредено време. Колку и да се чува, тој не ја губи својата освежителна благодат или станува подложен на расипувајне.
Постојат семејства на луѓе кои ја чуваат водата Богојавление триесет и повеќе години, со фактот дека секоја година, од новата вода, кога ќе ја донесат од црквата, додаваат малку во шишето во кое ја чуваат старата вода кога ќе пристигне нова вода, што да правиме со старата?
“ Одговорот на тоа прашање не е запишан во црковните книги, ниту има некој напишан редослед за тоа. Но, затоа постои народна традиција и обичај што Црквата премолчено ги има усвоено и се здобила со традиционална вредност, како и многу други работи што се чуваат во Црквата преку традицијата.
Значи, според таа народна традиција, а сега и црковната традиција, ако целата количина Вода од Водици не се потроши побожно во текот на годината, тогаш , кога ќе пристигне нова вода,старата се истура во бунар, река или се наводнува цвеќе. Во секој случај, каде што нема да биде изложено на газење и сквернавење.
Што се однесува до водата што се осветува во домовите за Велигден (никогаш на Велигден), таа може и треба да се зема секое утро за време на оброците, непосредно пред оброците и така да се консумира. Осветена е со цел да се слави големиот празник Воскресение Христово во осветени домови, но и со осветена душа (како храм на Светиот Дух), на што во голема мера придонесува побожната употреба на света вода.
Осветената вода за празникот Рождество Христово се користи за правење празнична торта и колачи, а може да се остави малку за пиење, така што сите членови на домот можат да испијат голтка за да ги осветат душата и телото.
